 Saban poé minggu mah, réngsé solat subuh téh sok langsung morongkol
deui. Béda minggu ayeuna mah, isuk-isuk gé geus leuleumpangan. Méméh
balik ka imah, ngahaja nyimpang heula di kebon jagong ki Oleh. Geuning
geus leubeut. Geus pada apal kabéh urang dieu mah, mun hayang jagong di
kebon ieu kudu daék heula tarung panco jeung Ki Oleh, nu bogana. Teu
jauh tidinya, maplak tatangkalan endah diharudum ibun.
Ka belah kulon, teuteup eunteup di saung
laeutik sisi sawah Haji Nono. Matak nineung matak waas. Kleung
angkleung ingetan ngahaleuang ka mangsa keur leutik sok ulin bareng
Dedi, Kokom jeung Lilis di saung éta. Gogonjakan, ngoyag-ngoyag tali
bebegig. Manuk hariber. Jiga ayeuna, manuk silih udag. Panon poé geus
ngeteyep rék nembongan. Kuring ngarénghap panjang. Teu karasa, Gusti,
geus jauh ngulur umur, geus moal bisa dieureun-eureun atawa mulut nu
geus liwat.
Balik ka imah, brus kuring mandi di
sumur tukangeun imah. Mun pareng genah gegejeburan, sok poho batur nu
ngantay rék milu ka cai. Geus rényom kadéngéna. Si bibi rék nyeuseuh
mah, ki Momo rék miceun mah, Nyi Mimin rék ngisikan mah, jeung nu
séjénna. Atuh réngsé mandi téh kabéh pada ngékéak. Puguhing ki Momo mah,
teu weléh bari nyindir.
“Abong lila bubujangan, mandi gé lila.
Iraha kawin, Jang?” pokna bari seuri ngahahah. Geus remen nu nanya kitu
téh, tapi sok tara dilayanan. Bubuhan kakeuheul geus manteng. Mun seug
ki Momo lain kolot, geus titatadi ditalian di tangakal balingbing pipir
imah. Katempo manéhna ngaleos, sengit haseup bakona néjéh liang irung.
Dijero kamar kuring ngarahuh. Panon
anteng melong eunteung. Geuning nyaan katempo pisan geus kuduna mungkas
lalagasan. Umur sakieu di lembur mah moal teu pada nganaha-naha can boga
pamajikan téh. Tapi da nepika ayeuna, mumul kawin téh. Lain teu payu,
geus aya nu harayangeun mah. Mumun mah, randa Isah mah, Téh Ninih mah,
Kokom mah, Lilis mah, Dedeh mah. Kabéh gé saropan tur gareulis manis.
Nya kitu téa, kuring resep kénéh léléngohan. Lain sieun, lain teu boga
biaya. Puguh wé gawé mah geus kawilang lumayan. Tabungan di bank geus
meujeuhna keur rumah tangga mah. Kumaha deui, haté embung baé méréan.
Teu bisa dipaksa-paksa.
Kadieunakeun, geus tara aya deui nu
nganaha-naha, iwal ki Momo wé nu bangor kénéh ngaheureuyan kuring sual
kawin mah. Kitu deui nu di imah, geus sieun mun nanyakeun sual kawin
téh. Éta gé tisaprak kuring mudalkeun kaambek kanu di imah lantaran
hayoh ditanya iraha kawin. Murang-maring sagala disépak. Adat kuring
gedé ambek. Tisaprak kajadian éta, urang imah teu wani-wani deui
nyeungeut amarah kuring. Sensitip ngomong sual kawin mah.
Awéwé-awéwé nu mimitina ngadeukeutan
kuring ge ayeuna mah geus tara datang ka imah deui. Kabéh geus ngarasa
bosen nungguan kuring. Béja mah Mumun can lila kawin jeung Kang Dadang,
urang Majaléngka. Randa Isah teu kuat hayang rumah tangga, antukna kawin
jeung mandor pabrik. Téh Ninih béjana keur deukeut jeung urang Padang.
Lilis geus tara deui ulin ka imah, bejana Dedi mikahayang. Kokom geus
pindah ka Palémbang. Dedeh béjana kapincut deui ku lalaki séjén. Kabéh
gé lus-les pada néang jalan séwang-séwang, bakating ku cangkeul nungguan
jeung miharep kuring meureun. Ki Dudus mah ngahanjakalkeun kana
lalampahan kuring. Cenah mah awéwé geus dina lawang panto, kari unggeuk.
Nya ayeuna mah kabéh pada bedo kudu lila nungguan kuring unggeuk daék
tumarima rumah tangga. Jadi iraha rék kawin? Teuing atuh!
“Man! Geus siap, Man?!” kadéngé aya nu
ngageroan di luar imah, meupeus lamunan kuring. Rikat kuring maké baju.
Inget poé ayeuna Ki Dudus hayang dianteur ka Jatinangor, ngadon rék
neangan cokelat di Jatos. Kateuing keur naon! Keur nini Mimih meureun.
***
Dina angkot kuring amprok jeung Darmaji,
babaturan és ém pé. Atuh sono geus lila teu tepung. Nya sajajalan téh
ngawangkong. Manéhna geus boga budak hiji. Cenah kawin jeun urang
Rancakalong, urut babaturan sakelas pisan. Enya, jeung Ida. Kuring inget
kénéh ka manéhna.
“Man, kamari pisan panggih jeung Dedi. Jadi ogé
nya rék kawin. Jodona mah geuning jeung Kokom nya…” Ceuk Darmaji. Kuring
ngaranjug. Jeung Kokom?
“Béja mah rék ka Lilis?” kuring kerung. Darmaji malik kerung.
“Har, karék apal ilaing? Atawa api-api teu apal?” Darmaji mingkin heran
“Keur naon kuring api-api teu apal. Apanan Dedi gé geus lila tara ulin
deui ka imah.” Témbal kuring. Darmaji katangen gogodeg. Manéhna lila
neuteup kuring.
“Lilis teu nyarita?”
“Nyarita nanahaon, Lilis gé ayeuna mah
tara ulin deui ka imah. Sugan téh geus kawin jeung Dedi di Bandung.”
Tembal kuring. Jempé sakeudeung.
“Man, Ceuk Dedi mah manéhna téh
mikahayang Lilis, tapi Lilis nampik. Nya ayeuna jadina mah jeung Kokom.
Milu hiber rumah tangga di Palembang. Beu, ilaing babaturan ulin keur
leutik Dedi malah teu apal..” Darmaji ngajéntrékeun. Kuring ngahuleng.
“Ilaing nyaho kunanon Lilis nampik Dedi?” Darmaji nanya.
“Naon?”
“Ceuk Dedi mah Lilis miharep rumah
tangga jeung ilaing. Lilis sorangan nu balaka ka Dedi, yén manéhna rék
satia nungguan ilaing. Beu ilaing bet téga mihukum Lilis. Malahan ceuk
beja kamari-kamari indungna geuring parna, mikiran budakna can
kawin-kawin…”
Leng pikiran asa rinyay ngadéngéna,
nyéah kana jero dada. Di Cikuda Dedi turun. Baku poé minggu mah di jalan
téh sok macét. Pangpangna mah di Jatinangor, paciweuh ku nu lalar liwat
rék ulin ka pasar mingguan di Unpad. Panon poé geus karasa panas. Hawa
beuki bayeungyang. Pikiran jeung haté noroweco teu pupuguh. Baruk Lilis
nungguan kuring?
Sajeroning macét, supir ngarti. Manéhna
nyetel kasét dina tip mobil. Kadéngé haleuang tembang sunda. Ari ti
mimiti naék ki Dudus mah teu ngawangkong saeutik-eutik acan, jiga nu
nyeri huntu. Nya ngadéngé tembang téh jadi aya dédéngéeun dina kaayaan
macét mah. Rey karasa aya nu ngeleketey dina lelembutan. Deng tembang
marengan panineungan nu teu karasa kumalayang. Haleuang tembang karasa
kana puhu kalbu…
asih urang…
diapungkeun ka langit
muntang kana mega
ucang-angge duaan…
asih hurang…
dipentangkeun ka langit
manteng dina bulan
ayang-ayangan duaan…
asih urang…
tingkaretip jiga bentang1
…..
Ser haté nu simpé dumadak haneut
ngadéngéna. Tembang bieu lir ungkara basa nu ngusapan mapay-mapay
garingna rasa. Tembangna nyaritakeun wanoja nu keur geugeut panineungan
ku rasa cinta. Kumalayang haté sajongjonan. Ngarasa bagja teu pupuguh,
ngarasa ngemplong pikir, tapi sakapeung hariwang teu puguh. Kuring
ngarérét ka ki Dudus nu titatadi teu usik-usik. Bet haté sakapeung
ngarasa keueung. Enya, Dedi gé ditampik bubuhan Lilis hayang satia
nungguan kuring. Teuing geus sabaraha taun. Tapi naha Lilis tara ulin ka
imah deui? Teu kungsi lila, kadéngé deui tembang anyar tina tip…
…..
hate ngarasa geugeut
hayang geura geura deukeut
rasa liwung gandrung
diri kapidangdung
semu ngalanglayung
hayang geura geura tepung
sawangan kumalayang ngawang-ngawang
nyipta rasa tinu anggang jeung manehna
implengan gumalindeng anteng mayeng
namperkeun rasa katineung kadirina
harepan geus jadi ampihan rasa
moal laas najan anggang jeung manehna2
…..
Bener kitu Lilis masih kénéh kangen ka
kuring? Bener kitu manéhna teu pundung kawas nu lian? Bener ceuk
Darmaji, kuring téga nganyeunyeuri manéhna. Sok jadi hanjakal geus kasar
ka Lilis. Kuring nu kungsi kasar ka manéhna. Kuring nu kungsi nyentak
manéhna. Babakuna teu ditari teu ditakon unggal manéhna nganjang ka
imah. Geuning Lilis mah tetep satia, tetep miharep. Teu karasa tembang
dina kasét ganti deui…
…..
dina lambaran katrésna
aya ringkang can kasorang
diri kapidangdung
dipapareng kuciptaan
liuh gumulung kahéman
mugia nyorang kabancang
sumerahna ieu diri
tumarima demi cinta
najan diri kudu nandangan tunggara
najan ukur saliwatan
najan ukur sakedapan
abdi pasrah moal robah pamadegan…3
…..
Duh ibarat kitu Lilis nungguan kuring téh. Palangsiang, boa manéhna
tara ka imah deui téh sieun ku kuring, tisaprak kuring ngamuk sual
kawin, kabeneran manéhna harita keur aya di imah kuring. Jigana Lilis
nyeri haté. Jigana Lilis éra. Jigana ayeuna gé Lilis tara manggihan
indung kuring ka imah téh lantaran sieun kuring nyangka nu lian-lian.
Padahal Lilis mah tibaheula gé baku sok ngadon nganteuran ka indung
kuring mawa sarupaning buah-buahan. Lilis nu éstuning nyaah ka indung
kuring nu geus kolot…
Tapi ayeuna mah Lilis geus jiga nu sieun
datang ka imah gé. Nu di imah gé geus tara ngomong-ngomong sual Lilis.
Kabéh sieun ku ambek kuring. Indung sorangan gé geus tara nyabit-nyabit
sual kawin, sual Lilis. Haleuang tembang teu eureun-eureun minuhan pikir
kuring, ngusapan haté kuring.
“Kang, tos dugi Cileunyi. Aéh kalahka
ngaharuleng” supir nakol kaca panto meupeus lamunan. Kuring jeung ki
Dudus ngarénjag reuwas. Tuluy silih pelong. Geuning sarua jeung kuring,
sihoréng simanahoreng ki Dudus gé titatadi anteng ngalamun, poho rék
eureun di Jatinangor mah.
“Eta geura genah ngarasa dipépéndé kawih
sunda sajajalan. Sedih jeung bungah karasana panineungan…” ki Dudus
gagaro sirah nu teu ateul.
“Sarua, Ki…”
“Pir! Milu deui muter ka Tanjungsari. Tapi tong dipareman tipna!” ki Dudus ngacung.
***
Sajajalan kasét digeder, béak diputer
deui, béak diputer deui. Teu eureun-eureun. Atuh kuring gé nepika apal.
Kuring jeung ki Dudus mupakat balik deui ka Tanjungsari ngabélaan hayang
tuluy ngadangukeun tembang. Meuli cokelat ka Jatos mah teu jadi.
Sapanjang balik mah euweuh nu cacarita. Simpé. Ukur sora mesin mobil.
Ukur haleuang tembang. Duh, sajeroning dipépénde tembang, ingetan
manteng ka Lilis. Tibaheula manéhna nungguan kuring.
Teu karasa balikeunna mah gancang, geus
tepi deui ka Tanjungsari. Can ge lila turun tina mobil, supir
ngagorowok, “Kang, kaset pajeujeut!”
Ki Dudus ngadadak hayang buru-buru
balik. Inget ka si Nini cenah. Antukna kuring leumpang sorangan.
Sajajalan pikiran ngarasa sasab ka awang-awang, asa teu manggih arah.
Haté norowéco ngarasa diturih wanci nu can pasti. Di tengah sawah manuk
silih udag. Kuring leumpang luhur galengan, dumadak ngarasa hariwang ku
hirup…
Di imah, kabéh keur kumpul. Kaayaan tengah imah jiga nu geus kaanjogan sémah. Aya bubuahan dipiringan deukeut panto.
“Aya sémah, Mah?” kuring nanya bari muka jaket. Jempé sakeudeung.
“Enya, aya Lilis. Bieu pisan mulang.” Tembal indung. Kuring neuteup ki
Momo, ret ka adi. Si bibi ngaléos ka dapur. Aéh aya naon asa beda ti
sasari. Kuring diuk ngahuleng sajongjonan deukeut jandéla kamar. Duh,
Lilis nganjang deui…Karasa haté nitah cengkat ngudag Lilis nu jigana can
mulang jauh. Kuring ngarawél jakét rék kaluar.
“Rék kamana deui, A?” indung nanya. Kuring neuteup panon indung.
“Rék manggihan Lilis…” Pok téh halon.
“Mun sakirana rék nganyeunyeuri manéhna
jiga baheula, leuwih alus tong manggihan.” Ceuk indung kuring semu
beurat. Katémbong panon indung ngembeng ku cipanon. Haté kuring ngdadak
héab. Simpé sajongjonan. Sakur jelema nu aya didinya neuteup seukeut ka
kuring. Rénghap kuring karasa heureut. Gancang kuring kaluar, gidig
leumpang gagancangan…
Sajajalan dada karasa beurat. Hawar kadéngé deui tembang nu tadi dina mobil, piligenti nyiwitan ati…
lamun enya jodona
lamun enya kuduna
moal rék aya nu bisa misahkeunnana…
lamun enya cintana
lamun enya hayangna
ulah rek aya nu nyoba misahkeunnana…4
Katémbong tikajauhan Lilis rék balik
meuntas sasak. Leumpang kuring digancangan. Mingkin deukuet, dada karasa
mingkin heureut. Tilu lengkah ka Lilis kuring ngarandeg.
“Lilis…”
Lilis ngalieuk, semu reuwas amprok jeung
kuring. Sakeudeung silih teuteup anteub. Lilis ngeluk tungkul, jiga nu
teu wasa paadu teuteup jeung kuring. Kuring ngadeukeutan manéhna. Gap
teu asa-asa nyekel leungeun Lilis. Kuring teu nyaho naon nu ngalamuk
dina haté Lilis ayeuna. Kuring nungtun manéhna mapay galengan muru
saung. Sajajalan nu kadangu ukur sora manuk. Gék kuring duaan dariuk di
saung jiga baheula keur leutik. Nya di saung eta pisan, Lilis babarengan
deui jeung kuring. Lila paheneng-heneng. Duaan pabetem-betem. Kuring
ujug-ujug bingung rék ngomong naon. Lilis tanggah lalaunan, neuteup ka
kuring sakedapan. Duh, Lis, geus lila teu tepung. Angin karasa
humaliwir. Kuring jeung Lilis silih teuteup. Teu karasa haté ngangkat
leungeun sorangan ngaranggeum leungeun Lilis.
“Lis, hapunten Akang, “ pok téh,” Tong
jadi pundung. Haté mah teu bisa dibobodo gening. Kuring teh gening teu
bisa hirup sorangan…” ceuk kuring halon. Lilis neuteup panon kuring.
Duh, bulu panonna mingkin carentik baé. Lilis nu manis, kuat nandangan
tunggara satia nungguan haté kuring léah tumarima. Kuring ujug-ujug
ngarasa deudeuh jeung geugeut ka Lilis. Katémbong aya nu ngeyembeng
lebah kongkolak panonna.
“Lilis bakal satia salawasna…” pokna.
Teu kungsi lila manéhna ceurik. Cipanonna nyakclak kana leungeun kuring.
Haneut. Teu karasa Lilis nyangsaya kana dada. Cipanonna beueus karasa
dina dada kuring.
“Horeeee!!!” kadéngé aya sora nu
kareprok tukangeun saung. Kuring jeung Lilis ngarénjag bareng. Reuwas
naker. Katémbong ki Momo jeung ki Dudus saparakanca tingtorojol muru
saung. Nyi Mimin, adi, si bibi jeung indung kuring nuturkeun ti tukang,
sareuri jiga nu bungah. Ki Oleh ajarg-ajragan atoh. Kuring jeung Lilis
silih pelong, tuluy Lilis imut ngagelenyu.
“Man, ilaing jadi rék kawin jeung Lilis
téh?” ki Momo nanya saklek jiga nanya ka maling. Kuring neuteup Lilis
sakeudeung. Lilis imut surti. Kuring unggeuk. Sakur nu aya didinya kabéh
keprok deui. Ki Oleh ajrag-ajragan. Indung kuring ngagabruk Lilis jeung
kuring bari ngagukguk ceurik, bakating ku bungah. Indung kuring
nangtung bari nyusutan cipanon. Teu eureun-eureun syukur ka Gusti. Duh,
gening salila ieu téh kuring lain nganyeuneyuri Lilis hungkul, tapi
nganyeunyeuri indung, ngariripuh diri sorangan…
Kuring jeung Lilis silih teuteup geugeut. Barang rék nangkeup pisan Lilis, ki Oleh nyekelan taktak kuring.
“Eit, ke heula! Méméh nangkeup Lilis, ilaing kudu panco heula jeung kuring!” ceuk ki Oleh.
“Emang Lilis jagong!” ceuk ki Momo némpas.
“Ilaing mah Oleh baku sok maén sengsor
waé!” ceuk ki Dudus nyereng. Kabéh nu aya didinya seuri akey-akeyan
ngadéngé aki-aki silih haok. Lilis tungkul bari imut manis. Saung jadi
saksina. Duh, Lis, kakara nyadar Akang mah, raray anjeun mun pareng
kaisinan estuning katingalna mani geulis…
Sumber : http://manuskripkesunyian.wordpress.com
| 
