"Salagu deui, Jang!" ceuk Si Darto, supir mobil Sagalahérang.
Teu talangké Si Ujang niup deui su¬lingna. Somse Enéng mani somse som-bong sekali. Nu nalangkring di teras kios Mang Udin saregep ngadéngé¬keun. Malah nu tadina jauh ogé, nya¬lampeurkeun, lolobana supir jeung ke¬nék. Rengsé lagu "Somse".
"Deui Jang, tapi lagu dangdut," ceuk Si Édén, lembing di dinya. Tulit-tulit. Di dalam buku harian, tut-tut tulit-tut. Nu nanggap mimiti édég. Si Ujang anteng niup suling, lagu¬na "Dana Asmara". Si Édén nyokot sa¬pu nyéré ti pipir kios Mang Udin, dikep¬rak-keprak. Si Darto nakolan dreum sapotong wadah runtah. Si Uyo nabeuh tabeng mobil Sagalahérang nu keur ngetém hareupeun kios. Réngsé lagu “Dana Asmara".
"Teruskeun, Jang!" ceuk St Uyo nga¬gorowok. "Keun lah ku aing ditambah¬an cepé."
Si Ujang niup deui sulingna. Gelik la¬gu "Hitam di Atas Putih". Mimitina aya nu jogéd. Ditéma ku lagu "Sapu¬tangan Mérah". Beuki maraceuh, aréak-éakan, galumbira. Nu milu aub beuki loba. Hiburan murah meriah. Naék deui kana lagu "RT 5 RW 3".
Lagu can tutug, kapegat prus-pris. Sungsong ngeupeulan Si Ujang. Sara¬tus-saratus, aya kana lima ratusna. Breg hujan, buriak nu keur ngadang¬dut téh bubar.
***
KICIPRIT-kiciprit aya nu kikiciprit¬an ka kios Mang Udin, karék turun tina mobil nu ti Purwakarta.
"Mulih ti mana, Néng? Mani huhujanan atuh," Mang Udin nanya ka nu anyar datang.
"Wangsul ti Purwakarta, Mang," témbalna. "Puguh hilap teu ngabantun payung."
Si Ujang nu keur ngiuhan di teras kios, neges-neges sora awéwé nu anyar datang. Saha? Asa kungsi ngadéngé, tapi poho deui.
"Di lebet atuh!"
"Mangga."
"Hujan di lebak, Néng?"
"Rupina mah, da tadi téh tos ang¬keub. Abdi mah kahujanan téh di Ran¬ca Darah."
Si Ujang ngadedempés, nangkeup harigu bari ngadédéngékeun nu gunem catur. Saha nya?
"Bilih badé mulih mah, anggé wé atuh payung nu Emang."
"Muhun atuh upami teu dianggo mah."
"Lah, na dianggo naon. Da aya dua ieuh di dieu mah," ceuk Mang Udin bari ngaléos ka tukang, rék nyokot payung. Ké, asa-asa ieu téh, Si Ujang pana¬saran.
"Éh, geuning aya Kang Ujang? Nuju naon di dieu?"
Lakadalah, geuning wawuheun ka aing, nyebut Akang deuih. Si Ujang kagét.
"Ah, henteu, Néng," témbalna ukur kitu. Ngaenéngkeun nurutan Mang Udin.
"Mangga ieu Néng," ceuk Mang Udin, nyodorkeun payung.
"Aduh, kalah ngarérépot wé nya ieu téh."
"Ah, henteu Néng, ngarérépot naon barina gé," ceuk Mang Udin. "Geuning ayeuna mah katingalna téh aya baé di dieu, nuju libur?"
"Ari Emang, apan abdi téh tos ngalih ayeuna mah, ngajar di Purwakarta." Bray muka payung.
"Baruk Néng Tatin téh tos ngalih?"
"Muhun, tos badé saminggu."
"Nuhun wé atuh, nyaketan sepuh ayeuna mah panginten nya. Cép Iwan mah di Bandung wé nya?"
"Muhun, sareng Kang Hérman."
Néng Tatin? Cép Iwan? Kang Hér¬man? Néng Tatin lanceukna Cép Iwan adina Cép Hérman. Moal salah putra Pa Kohar. Néng Tatin putrana Pa Kohar. Enya, apan baréto téh sakola di Bandung, cekel gawé di Bandung. Ayeuna mah geus pindah ka Purwakarta cenah gawéna téh. Didugdag baé ti dieu meureun. Geus saminggu cenah. Tapi na bet kakara panggih? Pikiran Si Ujang norowéco sorangan.
“Mangga atuh, Mang, wios engké panginten miwarangan barudak ngawangsulkeun pajungna.”
“Mangga Néng, énjing deui gé teu sawios-wios atuh.”
Kukucuprakan nincak cileuncang. Karék gé tilu léngkah Néng Tatin ngarandeg hareupeun Si Ujang.
“Kang Ujang badé mulih ayeuna? Urang sareng wé yu sareng abdi!”
Lenyap téh, haté Si Ujang ngalenyap. Kakara gé nyieuhkeun kahayangna, hayang diajak balik bareng, da imah Si Ujang téh kaliwatan ku Néng Tatin. Teu nyangka bakal jadi kanyataan.
“Ah, wios Néng, mangga wé ti payun!”
“Lain wios-wios Sujang, meungpeung aya batur, apan sok laeueur jalan ka kalér téh ari hujan mah,” ceuk Mang Udin. “Dasar bodo manéh mah Sujang. Batur mah parebut haying sapayung jeung nu geulis téh!”
Néng Tatin mésem, Si Ujang balaham-béléhém.
***
POÉ pasar, teu wudu mucekil ogé beubeunangan ngamén téh. Si Ujang diuk dina téras warung Mang Udin. Ngelepus udud, sulingna ditunda dina lahunan.
“Jang, urang ngadangdut deui, ah!”
“Capé ayeuna mah, isuk deui wé lah.”
“Béda euy ari boga Néng Tatin mah, poho kana nyuling téh. Tong sieun Jang, dibayar ku aing gé!” ceuk Si Darto.
“Lain kitu, To, capé urang téh, geus nyuling di pasar, teuing sabaraha puluh lagu atuh.”
Si Ujang padangagonjak pédah kamari sapayung jeung Néng Tatin. Si Ujang cungar-cengir, jajauheun kana ambek. Nepi ka balikna. Si Ujang deuih, kawas ngahaja nu ngajalanan sangkan terus digonjak.
Si Ujang balik. Leumpang utag-atog. Jalan jeung barang-barang ukur katémbong belegbegna. Maké tongkat, sapatu botna semu digusur. Suling nogél dina tonggongna, diselapkeun kana bagian tukang calanana.
Di jalan mudun lebah imah Pa Lili, Si Ujang mapay sisi. Leumpang bari muntangan kana pager, sieun labuh. Jalanna leueur, tadi gé isuk-isuk, lebah dieu téh ditungtun ku Mang Andi nu rék ka pasar.
“Kang Ujang, kadé geubis, laleueur!”
Gebeg. Néng Tatin. Si Ujang seuri, ngalieuk ka lebah datangna sora, ngabelegbeg jangkung leutik. Gep leungeun Si Ujang dicekel ku Néng Tatin, terus ditungtun. Leumpang ati-ati.
“Mulih ti mana Kang Ujang téh?”
“Éhéh, ti pasar.”
“Na da abdi gé lirén téh di pasar, geuning teu pendak?”
“Éhéh, da tadi.”
Jep deui. Si Ujang norowéco saorangan na jero haténa. Bongan hayang galécok ngobrol hésé kedal. Hayang ngadéngékeun halimpuna sora Néng Tatin. Nu kamari gé masih kénéh dédéngéeun, da terus ngagalindeng dina haténa. Nu kamari gé masih kénéh karasa haneutna dampal leungeun Néng Tatin, da terus nyimbutan haténa. Nu kamari gé masih kénéh karasa lemesna kulit Néng Tatin, da terus nyayang di¬na haténa. Nu kamari gé masih kénéh kaambeu seungitna awak Néng Tatin, da terus nyaliara dina haténa. Ayeuna dipindo deui.
***
"KATÉNJONA téh balik bareng deui jeung Néng Tatin, Ujang?" indungna nanya.
"Enya, panggih di hareupeun imah Pa Lili."
"Néng Tatin mah kayungyun, keur geulis téh daréhdéh deuih. Soméah. Ka saha-saha téh teu weléh imut jeung sopan. Tara gudag-gideug cakueum ha¬seum. Abong nu berpendidikan nya, Ujang.”
"Enya."
Indungna, terus muji-muji Néng Ta¬tin. Si Ujang anteng neruskeun hanca sapeupeuting, nginget-nginget beu¬ngeut Néng Tatin. Geulis cenah, bodas cenah. Ngala ka indung? Da teu bodas Bu Kohar mah.
Apal Néng Tatin téh baréto, keur leu¬tik. Si Ujang sok ulin bareng jeung lanceukna, Cép Hérman, da sakelas. Hari¬ta manéhna ogé masih kénéh belejag. Masih kénéh bisa ningali, panonna ma¬sih kénéh normal. Saméméh gering pa¬nas mulan-malén, saméméh dlopna¬meu di Bayu Asih. Cenah manéhna kungsi dibawa ka kamar mati sagala, da geus taya harepan. Tapi bisa cageur. Ngan panonna teu nempo, aya lamad anu ngahalangan. Ti harita, sakolana gé karék kelas tilu SD, Si Ujang ukur bisa nénjo belegbegna hiji barang. Sa¬kolana teu laju. Ayeuna kudu nginget¬-nginget deui beungeut awéwé nu harita budak kénéh, sakola gé acan. Poék.
Indungna masih kénéh nyaritakeun kaalusan Néng Tatin.
"Ma!"
"Naon, Jang?"
"Ah, henteu kétang."
"Teu puguh manéh mah!"
***
ISUKNA, Si Ujang ngandangdut deui jeung barudak terminal di hareupeun kios Mang Udin. Tadi isuk, Néng Tatin ka Bandung cenah ceuk si Édén mah. Rék ka lanceukna meureun, aya uru¬seun, pikir Si Ujang. Nu ngadangdut ra¬mé, aréak-éakan. Teuing geus sabara¬ha lagu, Si Ujang teu katémbong capé niup sulingna. Lagu dangdut, lagu Sun¬da. Bari nyuling, bari ngadangdut, bari aya nu didagoan. Tapi weléh, nepi ka balikna, nu dianti-anti téh teu datang. Meuting meureun di Bandungna.
Isukna deui, Si Ujang geus mangkal di hareupeun kios Mang Udin. Nga-dangdut deui. Beuki ramé. Da ayeuna mah dibarung ku hitar jeung tamtam. Si Ujang sumanget nyulingna. Nu mén¬ta lagu naon baé ogé, asal dangdut jeung Sunda, teu dipersabenan. Bari ngadagoan nu kamari teu datang.
Keur meujeuhna ramé ngadangdut, celengkeung Si Darto.
"Jang, Néng Tatin!"
Plong, haténa asa ngemplong.
"Jeung saha nya?" Ceuk Si Darto deui.
"Kabogohna, urang Purwakarta. Nu matak pindah ogé gawéna, cenah mah rék ditanyaan pagéto," ceuk Mang Udin.
Gedug aya nu neumbrag kana haté Si Ujang. Baruk kabogohna? Baruk rék ditanyaan? Baruk? Néng Tatin, teung¬teuingeun....
"Nu balég atuh Jang nyulingna!" Si Adé nu ngahitar ngagebés.
"Heueuh lah sok ayeuna mah." Jung Si Ujang nangtung. Gelik nyu¬ling, laguna "Pagar Makan Tanaman". Genjréng hitar, dang-dang-dut ken¬dang. Si Ujang jogéd. Nu ngadangdut, nu narempokeun, kabawa sumanget. Beuki lila Si Ujang beuki mijah. Teu nolih ka nu narempokeun, teu nolih ka¬na itu-ieu. Néng Tatin jeung kabogoh¬na, ukur melong. Mésem. Duaan pa¬gégéye ka kalérkeun. Si Ujang beuki motah, beuki motah, beuki motah, beu¬ki mijah. Lagu demi lagu ngagelik tina sulingna.
Keur ramé-ramé, ujug-ujug reg Si Ujang eureun.
"Ku naon, Jang?"
Teu némbal. Galéong-galéong, bru rubuh.
"Mijah teuing atuda!"
Pahibut. Si Ujang pada mayang ka imahna.
***
GEUS dua poé Si Ujang nombrona. Ukur asup cai.
"Ujang, geura cageur atuh. Lah, aing mah ku aya-aya baé. Bapa manéh deuih geus dua minggu teu balik-¬balik," ceuk indungna.
Ras Si Ujang inget ka bapana anu keur kull némbok di Jakarta. Nepi ka kudu kitu. Cenah béak naon béak naonna téh basa manéhna gerlng. Sa¬wah, tanah, harta banda séjénna taya nu nyésa, dipaké waragad tatamba ma¬néhna. Can kagantian nepi ka ayeuna.
"Geus Ujang, ceuk Ema gé ulah nga¬mén deui. Da najan manéh teu kitu ogé, moal burung kaparaban ku Ema jeung Bapa téh."
Si Ujang teu némbal. Enya, kolotna mah nyaram manéhna ngamén téh. Ta¬pi, manéhna keukeuh. Embung hirup ngan jadi kabeungbeurat kolot baé. Hayang bisa usaha sorangan. Bisana ngan ukur nyuling. Da suling apan so¬batna anu satia téh, satia marengan dina kaayaan kumaha baé.
"Ari Suling mana, Ma?"
"Aya suling mah, diteundeun na lo¬mari ku Ema. Dahar heula Jang ambéh téréh cageur. Tah, aya pangirim ti Pa Kohar."
"Pa Kohar?"
"Enya, apan Néng Tatin téh aya nu nanyaan, bieu. Lah, Ujang, resep Pa Kohar mah boga minantu téh. Keur ka¬sép téh jeneng deuih. Nurub cupu jeung Néng Tatin mah. Éta wé Ujang, karék nanyaan ogé mani geus bro-broan."
Si Ujang ngabetem.
"Sok geura dahar heula, Jang," ceuk indungna bari ka dapur.
Si Ujang ngaheneng, panonna beueus. Sangu jeung rupa-rupa deu¬ngeunna pangirim ti Pa Kohar di gigi¬reunana. Si Ujang ngahuleng, leng-leng ngahuleng.
"Ma!"
"Naon, Jang?" ceuk indungna, noro¬jol ti dapur.
"Iraha cenah kawinna téh?"
"Saha? Néng Tatin?"
"Enya." Manéhna mah teu wasa nye¬but ngaranna gé.
"Bulan hareup. Naon kltu?"
"Ah, henteu, hayang mangnyuling¬keun wé," omong Si Ujang dareuda.
(Galura, Minggu I Désémber 1991)
